W toku trwania postępowania upadłości konsumenckiej mamy do czynienia m.in. z organem pozasądowym, czyli syndykiem masy upadłości. W artykule przybliżę rolę syndyka, jego uprawnienia i obowiązki, którymi charakteryzuje się podczas wykonywania obowiązków w trakcie postępowania upadłościowego.

Zachęcam również do dołączenia do naszej prywatnej grupy na Facebook’u, w której udzielam bezpłatnych odpowiedzi na zadawane pytania dotyczące upadłości konsumenckiej i szeroko rozumianych zagadnień w przedmiocie pozbycia się długów.

W jaki sposób upadły jest informowany o ogłoszeniu upadłości i wyznaczeniu syndyka w danym postępowaniu upadłościowym?

Sąd wydaje postanowienie o ogłoszeniu upadłości, w którym m.in. wyznacza syndyka. Orzeczenie to jest obwieszczane w systemie teleinformatycznym Krajowego Rejestru Zadłużonych (KRZ). Osoba upadła powinna posiadać numer identyfikacyjny w KRZ, dzięki czemu będzie miała dostęp do akt postępowania. O upadłości zazwyczaj dowiaduje się poza KRZ, przez kontakt telefoniczny lub listowny ze strony syndyka.

Ustalanie składników majątku osoby upadłej przez syndyka

Po zapoznaniu się z aktami postępowania, syndyk przystępuje do ustalania majątku upadłego. Czynnościami, które podejmuje jest wniesienie do komornika sądowego wniosku o poszukiwanie majątku w bazach, do których komornik ma dostęp.

Ponadto syndyk kieruje wniosek do urzędu skarbowego właściwego miejscowo z pobytem upadłego z prośbą o przekazanie informacji o wszelkich czynnościach prawnych dokonanych przez upadłego w okresie pięciu lat wstecz od dnia złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.

Kolejnym krokiem jest skierowanie zapytania do Centralnej Informacji Krajowego Rejestru Sądowego przy Ministerstwie Sprawiedliwości. Warto w tym miejscu przytoczyć, że syndyk bardzo dużo informacji o upadłym uzyskuje bezpośrednio od niego samego przez uzyskane oświadczenia czy przeprowadzone rozmowy.

Kto dokonuje zajęcia rachunku bankowego upadłego w upadłości konsumenckiej?

Mylnym przekonaniem u osób upadłych jest to, że syndyk blokuje konto bankowe należące do upadłego z chwilą wydania przez sąd postanowienia o ogłoszeniu upadłości. Mianowicie to bank na podstawie stosownych przepisów prawa jest zobowiązany do blokady rachunków bankowych upadłych ze względu na zabezpieczenie interesów masy upadłości. W tym przypadku to syndyk musiałby złożyć wniosek o odblokowanie konta bankowego i dać możliwość dysponowania środkami tam zgormadzonymi do kwoty odpowiadającej najniższej krajowej.

Co z mieszkaniem lub domem, który nie jest własnością upadłego? Czy syndyk może do niego wejść?

Przepisy prawa upadłościowego nie nakazują syndykowi przeprowadzania wizji lokalnej w miejscu zamieszkania osoby upadłej. Z doświadczenia zawodowego wiem, że osoby wykonującej funkcję syndyka lub pełnomocnika dłużników i upadłych bardzo często są obligowane przez sądy do odbycia takich wizyt.

Oczywiście można dyskutować, czy czynność ta jest niezbędna do sprawdzenia jaki majątek upadły przechowuje w domu lub mieszkaniu. Co więcej, syndyk przepisami prawa nie został wyposażony w narzędzia, w odróżnieniu od komornika, które dawałyby mu prawo wejścia do lokalu zamieszkałego przez upadłego, nawet w przypadku, gdy upadły nie wyraża zgody na odwiedziny.

W myśl art. 174 Prawa upadłościowego, jeżeli syndyk napotka przeszkody ze strony upadłego przy obejmowaniu jego majątku, np. nieruchomości – wówczas to komornik wprowadza syndyka w posiadanie majątku upadłego.

Kiedy syndyk może przejąć samochód w upadłości konsumenckiej?

Z chwilą ogłoszenia upadłości, wszystkie aktywa należące do upadłego, w tym samochody i nieruchomości stają się częścią masy upadłości. Zadaniem syndyka jest zarządzanie tą masą, co często oznacza konieczność sprzedaży majątku w celu pokrycia długów wobec wierzycieli. Z reguły, jeśli upadły posiada np. samochód, syndyk będzie dążył do jego sprzedaży.

Jednak istnieją wyjątki od tej reguły. Upadły może wystąpić z wnioskiem o wyłączenie np. samochodu z masy upadłości, co jest możliwe tylko w pewnych, uzasadnionych sytuacjach. Na przykład, gdy pojazd jest niezbędny do opieki nad niepełnosprawnym członkiem rodziny lub jest kluczowy do prowadzenia działalności zarobkowej.

Ostateczną decyzję w tej sprawie podejmuje sąd, który bierze pod uwagę stanowisko syndyka. To oznacza, że w niektórych przypadkach samochód może zostać zatrzymany przez upadłego, pomimo pomyślnie zakończonej upadłości.

Czy syndyk może zająć na przykład rasowego psa należącego do upadłego?

W momencie ogłoszenia upadłości, rasowy pies będący własnością upadłego automatycznie wchodzi w skład masy upadłości. Jednak istnieje możliwość złożenia wniosku o wyłączenie psa z tej masy, szczególnie jeżeli pies nie należy bezpośrednio do upadłego.

Warto zwrócić uwagę, że obowiązujące przepisy prawa mają swoje odniesienia odnośnie do zwierząt, które mogą być przedmiotem sprzedaży przez syndyka. Zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania cywilnego, zwierzęta, takie jak jedna krowa, dwie kozy lub trzy owce, niezbędne do utrzymania dłużnika i jego rodziny, są chronione przed sprzedażą. Ta ochrona wynika z ich roli w zapewnieniu środków do życia.

Z jednej strony przepisy są jednoznaczne, a z drugiej praktyka sądowa często oferuje różne interpretacje. Nierzadko zdarza się, że sąd decyduje o wyłączeniu z masy upadłości zwierząt domowych, takich jak psy czy koty, które są własnością osoby ogłaszającej upadłość. To pokazuje, że istnieją wyjątki od ogólnych zasad, uwzględniające indywidualne przypadki. W mojej ocenie jako syndyka byłoby niemoralnym zachowaniem odbieranie np. zwierząt domowych upadłym.

Jak wygląda procedura zajęcia wynagrodzenia przez syndyka w upadłości konsumenckiej

W momencie ogłoszona upadłość, syndyk podejmuje kroki w celu zajęcia części wynagrodzenia upadłego. Rozpoczynając postępowanie, kieruje do pracodawcy upadłego oficjalne pismo, w którym zawiadamia o upadłości i określa, jaka część wynagrodzenia powinna być przekazywana do masy upadłości, a jaka część pozostaje do dyspozycji upadłego.

Istotne jest, że syndyk ma prawo do zajęcia nie tylko wynagrodzenia z tytułu umowy o pracę, ale także innych form dochodu, takich jak te wynikające z umów zlecenia czy umów o dzieło.

Pracodawca ma obowiązek przekazywania określonej w piśmie części wynagrodzenia bezpośrednio do masy upadłości, jednocześnie przekazując pozostałą kwotę do rąk upadłego. Ten proces jest kluczowym elementem zarządzania finansami w trakcie upadłości, mającym na celu sprawiedliwe rozdzielenie środków pomiędzy wierzycieli a upadłym.

Zasady zajęcia emerytury lub renty przez syndyka w trakcie postępowania upadłościowego

Majątek dłużnika, który wchodzi w skład masy upadłości, obejmuje zarówno aktywa posiadane w dniu ogłoszenia upadłości, jak i te nabyte w trakcie postępowania upadłościowego. Oznacza to, że emerytura lub renta otrzymywana przez osobę ogłaszającą upadłość podlega zajęciu przez syndyka. Jednak syndyk zajmuje tylko tę część świadczenia, która może podlegać egzekucji, pozostawiając upadłemu część niezajętą.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami, syndyk ma prawo zająć maksymalnie 25% wartości emerytury lub renty. Istnieje jednak możliwość, że upadły lub syndyk zwróci się do sądu upadłościowego z wnioskiem o indywidualne ustalenie kwoty dochodu, który nie będzie wliczany do masy upadłości. W takim przypadku sąd bierze pod uwagę szczególne okoliczności życiowe upadłego, w tym stan zdrowia, potrzeby mieszkaniowe oraz inne istotne aspekty, takie jak wyższe wydatki związane np. z opieką nad niepełnosprawnym dzieckiem.

Proces ten ma na celu zrównoważenie obowiązku spłaty wierzycieli z potrzebą zapewnienia podstawowych warunków życiowych osobie ogłaszającej upadłość.

Czy świadczenie 800+ jest objęte zajęciem przez syndyka w przypadku upadłości?

W sytuacji ogłoszenia upadłości, świadczenie 800+ nie podlega zajęciu przez syndyka, ponieważ jest ono wyłączone spod egzekucji. To oznacza, że świadczenie to nie wchodzi w skład masy upadłości. Mimo to czasami mogą wystąpić sytuacje, gdzie bank automatycznie blokuje konto, na które wpływa to świadczenie. W takich przypadkach syndyk interweniuje, występując do banku z prośbą o comiesięczne zwalnianie tych środków.

Podobna zasada dotyczy innych świadczeń socjalnych. Syndyk nie zajmie także świadczeń alimentacyjnych, świadczenia pieniężnego przyznawanego w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów, świadczenia rodzinnego, dodatku rodzinnego, świadczenia pielęgnacyjnego, porodowego, dla sierot zupełnych, zasiłku dla opiekunów, świadczenia z pomocy społecznej oraz świadczenia integracyjnego.

Wszystkie te świadczenia są chronione przed zajęciem w kontekście postępowania upadłościowego, mając na celu ochronę podstawowych potrzeb socjalnych i rodzinnych upadłego.

Poznaj metody sprzedaży majątku przez syndyka w procesie upadłości

W trakcie likwidacji masy upadłości, syndyk może korzystać z różnych metod sprzedaży majątku, w tym przetargów, aukcji czy sprzedaży z wolnej ręki. Wszystkie informacje dotyczące składników masy upadłości są publikowane przez syndyka w Krajowym Rejestrze Zadłużonych.

W przypadku upadłości konsumenckiej, gdzie często majątek upadłego jest skromny lub składa się z przedmiotów o niewielkiej wartości, takich jak udziały w spółkach czy pojazdy mechaniczne, syndyk zazwyczaj wybiera sprzedaż z wolnej ręki. Taki sposób sprzedaży umożliwia umieszczenie ogłoszeń, na przykład o sprzedaży samochodu o niewielkiej wartości, na portalach internetowych, takich jak OLX czy OTOMOTO.

Potencjalni nabywcy mogą składać oferty nabycia danego składnika masy upadłości, a syndyk ma obowiązek wybrać najkorzystniejszą z nich. W niektórych przypadkach może również zdecydować o przeprowadzeniu licytacji, zgodnie z regulaminem sprzedaży, który jest ustalany indywidualnie przez syndyka.

Jak wygląda proces przygotowania przez syndyka projektu planu spłaty wierzycieli?

Syndyk, tworząc projekt planu spłaty wierzycieli, rozpoczyna od dokładnej analizy sytuacji finansowej upadłego, w tym jego przychodów i wydatków. Ważnym elementem tej analizy jest ustalenie, ile osób pozostaje na utrzymaniu upadłego, a także badanie przyczyny, które doprowadziły do jego niewypłacalności.

Kluczowe dla określenia wysokości rat w planie spłaty jest zrozumienie potencjału zarobkowego osoby upadłej. Syndyk bada, czy upadły maksymalizuje swoje możliwości zarobkowe, na przykład poszukując pracy w przypadku jej braku lub dążąc do pracy zgodnej ze swoimi kwalifikacjami zawodowymi i doświadczeniem. Jeśli stwierdzone zostanie, że upadły nie wykorzystuje w pełni swojego potencjału zarobkowego, określona  wysokość raty przez syndyka może przekroczyć aktualne zarobki upadłego.

Długość okresu planu spłaty jest uzależniona głównie od okoliczności powstania zadłużenia, który wynosi do 84 miesięcy (7 lat). Syndyk bierze pod uwagę, czy upadły doprowadził do swojej niewypłacalności poprzez rażące niedbalstwo lub inne nieodpowiedzialne działania.

Ten proces ma na celu stworzenie realistycznego i sprawiedliwego planu spłaty wierzycieli, który uwzględnia zarówno możliwości finansowe upadłego, jak i interesy wierzycieli.

Zasady wynagradzania syndyka w procesie upadłości

Głównym źródłem wynagrodzenia syndyka jest masa upadłości, czyli środki zgromadzone przez likwidację majątku upadłego oraz inne potrącenia dokonywane w trakcie postępowania. Jednak w sytuacji, gdy występuję tzw. ubóstwo masy upadłości, aby pokryć koszty postępowania, w tym wynagrodzenie syndyka, koszty te tymczasowo pokrywa Skarb Państwa.

W takim przypadku koszty te są w pełni uwzględniane w planie spłaty wierzycieli, pod warunkiem, że sytuacja finansowa upadłego pozwala na ich pokrycie w toku postępowania upadłościowego. Jeżeli jednak w ramach planu spłaty nie uda się zaspokoić tych kosztów, wówczas Skarb Państwa ponosi te wydatki.

Warto również zaznaczyć, że syndyk nie otrzymuje stałego miesięcznego wynagrodzenia za swoją funkcję, co jest często mylnie zakładane. Wynagrodzenie jest ściśle związane z okolicznościami prowadzonego postępowania upadłościowego i jego efektywnością w zarządzaniu masą upadłości, a jego wysokość jest określone ściśle ustawą.

Wniosek syndyka o umorzenie postępowania upadłościowego

Zgodnie z obowiązującym prawem upadłościowym, syndyk ma możliwość wniesienia wniosku o umorzenie postępowania upadłościowego. Taka sytuacja może mieć miejsce, zwłaszcza gdy dłużnik nie współpracuje z syndykiem. Brak współpracy może obejmować ignorowanie wezwań syndyka do złożenia wyjaśnień, udzielanie niekompletnych informacji, czy ukrywanie majątku przed syndykiem.

Ostateczną decyzję o umorzeniu postępowania upadłościowego podejmuje sąd. W procesie tym bierze udział syndyk, upadły, a w niektórych przypadkach także wierzyciele. Rozpatrzenie wniosku o umorzenie następuje po wysłuchaniu wszystkich stron zaangażowanych w proces.

Co można zrobić, kiedy syndyk działa niezgodnie z prawem?

W przypadku, gdy działania syndyka budzą wątpliwości, istnieje możliwość złożenia skargi, która może dotyczyć niewłaściwych działań lub zaniechania w wykonywaniu obowiązków. Wnosi się ją do sądu upadłościowego za pośrednictwem syndyka. Jeśli syndyk jej nie uwzględni, przekazuje się ją do sądu upadłościowego w ciągu  3 dni.

Na zakończenie postępowania upadłościowego, po ustaleniu planu spłaty wierzycieli lub umorzeniu zobowiązań, syndyk zwalnia rachunek bankowy upadłego. W tym momencie kończy się jego rola, co pozwala na zwolnienie zablokowanego wcześniej konta bankowego.

 

Autor: Kamil Perlik – doktorant nauk prawnych Uczelni Łazarskiego w Warszawie, prawnik w Kancelarii Prawnej LIBERO Sp. z o.o. i doradca restrukturyzacyjny w Kancelarii Doradcy Restrukturyzacyjnego Kamil Perlik Sp. z o.o.